Vesalius, Andreas

Andreas Vesalius (1514-1564) is de zoon van een uit Wesel aan de Neder-Rijn afkomstige apotheker. Andries van Wezel -zijn echte naam- werd geboren in Brussel. Zijn eerste ervaringen als assistent bij het snijden van lijken en maken van preparaten deed hij op in Parijs. Vesalius was al vroeg nieuwsgierig naar de werking van het menselijk lichaam. Het verhaal gaat dat hij voor zijn onderzoek zelfs een arm van een misdadiger die buiten de stadspoort van Leuven was opgehangen zou hebben afgesneden. Met de arm onder zijn mantel sloop hij weer de stad in.
Op 23 jarige leeftijd kreeg Vesalius aan de universiteit van het Italiaanse Padua een aanstelling als hoogleraar. Zijn anatomische lessen waren revolutionair. Vesalius bleef niet achter zijn catheder staan om, zoals zijn voorgangers, uit het werk van de beroemde Galenus (ca. 130-200 na Chr.)* voor te lezen. Vesalius hanteerde zèlf het scalpel. Daarmee brak hij met een eeuwenoude traditie. Zelf observeren en het vastleggen in woord en beeld van het ontleden van het menselijk lichaam werden gouden regels. Tegenstanders van deze methode noemde hem spottend 'Vesanus', ofwel de waanzinnige.
Als illustratief leermiddel voor zijn studenten vervaardigde Vesalius een aantal anatomische platen. Deze verschenen in 1538 onder de naam Tabulae anatomicae sex.
Wereldberoemd werd Vesalius met De Humani corporis fabrica. Het boek veranderde niet alleen de wetenschap van de anatomie maar ook de wijze waarop het vak werd onderwezen. Net zo revolutionair als de tekst waren de kunstzinnige afbeeldingen. Steven van Calcar (ca. 1500-1546), een leerling van de Italiaanse schilder Titiaan, maakte de dramatische houtsnedes voor dit standaardwerk. Calcar plaatste de gevilde en ontlede lichamen in een natuurlijke houding in een mooi landschap.
Een van de platen is het frontispice (titelplaat). Hier op afgebeeld is de binnenplaats van de universiteit te Padua.
Op de binnenplaats is het een enorme drukte. Regenten, studenten en gewoon volk hebben zich in het anatomische theater verzameld. Zelfs honden en apen zijn aanwezig. Onder de toeschouwers zit naast een man met een boek de bezorgd kijkende vertegenwoordiger van de kerkelijke autoriteiten. Waarom was deze man bezorgd? De Kerk was niet altijd even blij met het snijden in lijken en het manipuleren van lichaamsdelen.
Boven alles uit torent een skelet met in zijn hand een zeis. Onder de ontleedtafel ruziën twee figuren; de ene heeft een mes in zijn hand. Hij is waarschijnlijk de barbier. Kappers assisteerden vaak bij ontledingen, en deden in hun zaak soms kleine chirurgische ingrepen. Het is typerend dat deze man nu werkloos onder de tafel zit: vroeger las de hoogleraar anatomie tijdens de sectie voor en wees een chirurgijn/barbier met een stok de organen aan nadat hij deze had blootgelegd; na Vesalius hanteerde de hoogleraar het ontleedmes zelf en bleef de prosector werkloos onder de tafel zitten. Het is dan ook niet vreemd dat de man met de baard die bij de tafel staat niemand minder is dan Andreas Vesalius.