Al 240 jaar kopiëren — Teylers Museum

Al 240 jaar kopiëren

Blog door archivaris Donna Plugge

Kan ik daar een kopie van krijgen? Kunnen deze documenten 20 keer worden gekopieerd? Deze vragen zijn binnen Teylers Museum geen ongewone vragen. Het geluid van een kopieerapparaat op elke afdeling is dan ook ongetwijfeld een vertrouwd geluid voor medewerkers van Teylers en misschien ook voor u. Tegenwoordig worden er met gemak 300 kopieën gemaakt van één document. Enkel een paar knoppen indrukken en het fotokopieerapparaat doet zijn werk.

Het kopiëren van documenten is niet iets van nu. Behoefte aan kopieën en afschriften is van alle tijden. Een van onze oudste documenten in ons archief, het testament van Pieter Teyler van der Hulst, is meerdere malen gekopieerd. Het is echter niet gekopieerd door middel van een fotokopieerapparaat. Ten tijde van zijn overlijden in 1778 bestond dat natuurlijk nog helemaal niet. Deze kopieën (ongeveer 20 stuks) zijn allemaal met de hand gekopieerd. Dat wil zeggen dat iemand 20 maal de tekst heeft overgeschreven. Dit is op een hedendaags kantoor niet meer voor te stellen.

Tussen het met de hand kopiëren en de hedendaagse fotokopieerapparaten zijn er ontzettend veel technieken geweest om documenten te kunnen kopiëren. Ik vermoed dat u ongetwijfeld van enkele technieken heeft gehoord of misschien zelfs gebruik heeft gemaakt. Neem bijvoorbeeld ‘de doorslag’ geproduceerd met behulp van een typemachine en carbonpapier of de bekende ‘blauwdruk’. In het archief van Teylers Museum hebben wij meerdere blauwdrukken van onze museumzalen, die in het verleden gebruikt zijn voor de bouw van de verschillende zalen.



Maar wist u dat er rond 1780 al een kopieertechniek bestond? Deze techniek werkte als volgt: de brief die moest worden gekopieerd, werd na het schrijven in zijn geheel nat gemaakt met water. Vervolgens werd daar een doorschijnend (dun) papier opgedrukt. Het water had de inkt gedeeltelijk weer vloeibaar gemaakt en zo ontstond er een afdruk op het papier en was er een kopie. Het gevolg hiervan was wel dat het originele document en de kopie forse waterschade hadden en vaak niet goed leesbaar waren. Daarnaast was het ontzettend arbeidsintensief en kon je maar één kopie maken.

Al werden de kopieertechnieken die hierop volgden steeds beter en makkelijker in omgang (en leesbaarder). Het duurde nog wel even voordat wij de kopieerapparaten kregen die wij vandaag de dag kennen. In het archief van Teylers Museum worden alle kopieën van alle kopieertechnieken gekoesterd en met veel zorg bewaard, want iedere kopieertechniek heeft zo zijn eigen uitdagingen voor wat betreft het bewaren van de kopieën. Maar elke keer als ik weer een kopie tegen kom in het archief, word ik er aan herinnerd dat ik ontzettend dankbaar ben dat ik vandaag de dag met het indrukken van één knop op het kopieerapparaat mijn documenten kan kopiëren.

Donna Plugge is sinds begin 2018 werkzaam bij Teylers Museum als medewerker archief. Deze blog werd geschreven op 19 november 2020.

Lees ook de blog van conservator Jan Pelsdonk over kopieën in de penningencollectie.