Verdrag van Venetië

Vierhonderd jaar geleden, in 1620, bevond de Republiek der Verenigde Nederlanden zich in oorlog met Spanje. Meer precies in de periode van het Twaalfjarig Bestand. Dat was in 1609 ingegaan en zou in 1621 aflopen. Omdat de vrijheidsstrijd spoedig zou worden hervat, was de jonge Republiek naarstig op zoek naar bondgenootschappen om de eigen positie te versterken. Daarom werden onder andere diplomatieke contacten met Venetië gelegd. Venetië hoopte met de erkenning van de Republiek waarschijnlijk op een nieuwe impuls voor zijn handelspositie, die in de zestiende eeuw flink aan kracht had ingeboet.

William Wyld, Het Canal Grande in Venetië. Circa 1850, potlood, pen in bruin en penseel in waterverf op papier, 315 x 501 mm (BB 040)

In het gezantschap dat in 1620 naar Venetië afreisde – en onderweg in het Duitse Rijk diverse kopstukken van de Protestantse Unie ontmoette – bevond zich ook de nog jonge Constantijn Huygens (1596-1687), die over deze periode een interessant dagboek bijhield. Het gezantschap werd met groots ceremonieel ontvangen, waarmee Venetië liet zien dat de Republiek een belangrijke speler was op het politieke wereldtoneel. Venetië en de Republiek beloofden elkaar de komende 15 jaar in oorlogssituaties financieel of in natura te steunen.

In de vooraanstaande handelsstad Dordrecht werd het verbond herdacht met de hieronder afgebeelde penning. Deze is gemaakt door Willem van Bylaer, die in deze periode stempelsnijder was bij de provinciale munt in die stad. De penning draagt vrijwel geen tekst. Er staat alleen FOEDVS INITVM (verdrag) en het jaartal MDCXX (1620). De afbeeldingen tonen prominent de leeuwen van de Republiek (met zwaard en bundel met zeven pijlen, verwijzend naar de zeven samenwerkende soevereine provincies) en Venetië (met het wapenschild van Antonio Priuli, die in de periode 1618-1623 doge was). 

Een à anderhalve eeuw later kwam de afgebeelde penning in het bezit van de welgestelde zijdehandelaar en bankier Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Pieter Teyler verzamelde de geschiedenis van de Republiek waarin hij leefde, in de vorm van penningen. Mogelijk heeft hij zijn collectie gebruikt om te laten zien aan zijn handelscontacten. Zo kon hij tonen dat hij erudiet – en daardoor een betrouwbare handelspartner – was. Hoe Pieter Teyler aan deze penning kwam is niet bekend, maar door de directe link naar het handelsverleden van de Republiek was deze penning voor hem niet te versmaden.

Willem van Bylaer, Verbond tussen de Republiek der Verenigde Nederlanden en Venetië. 1620, zilver, 49 mm (TMNK 00394)

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 11 december 2020.