Oeps? — Teylers Museum

Oeps?

Blog door conservator Jan Pelsdonk

Multitasking is niet voor iedereen weggelegd, wat niet wegneemt dat veel mensen het proberen. Zo ook ijzersnijder (graveur van ijzeren munt- en penningstempels) Cornelis van Eyck. Hij was in de periode 1571-1575 werkzaam in de Munt van Utrecht én in de periode 1572-1575 tevens in de Gelderse muntplaats Nijmegen.

De bij deze blog afgebeelde munt is in meerdere opzichten een rariteit. Het is een heel zeldzaam stuk en werd in 1888 door mijn voorganger, Theodorus Roest (1832-1898) privé aangekocht tijdens de veiling van de collectie van Jan Völcker (1804-1880), die het op zijn beurt vermoedelijk weer had uit de collectie van Otto Keer (1801-1857). Bij Roests overlijden tien jaar later, werd deze munt met zijn hele collectie aan Teylers Stichting gelegateerd. Ik schrijf ‘munt’, maar in wezen is het dat niet. Het is een proefstuk. Een ontwerp voor een – naar het schijnt – bourgondische kruisdaalder.

De voorzijde toont naast het borstbeeld van koning Philips II zijn titels ‘koning van Spanje en hertog van Gelre’. Boven diens hoofd heeft Van Eyck – zoals gebruikelijk – ruimte gelaten voor een initiaalteken, dat doorgaans de muntplaats aangeeft. In dit geval lijkt het erop dat dit bijna mis ging. Het Gelderse teken in deze dagen was een herkruist kruis (een kruis met dwarsbalkjes over de benen), maar Van Eyck heeft een leeg wapenschild afgebeeld. En een wapenschild als dit past… bij munten uit Utrecht. Heeft hij het nét op tijd gezien en is hij gestopt? Het resultaat, met een leeg wapenschild, doet wat vreemd aan. Maar daar moet wel bij gezegd worden dat ik ook niet alle wel zichtbare wapenschilden kan duiden. U wel?

Gelre, Philips II, proef voor een bourgondische kruisdaalder. 1571, zilver, 41 mm, 28,631 gram (TMNK 06721).

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 29 november 2021.