175 kaarsjes voor Wilhelm Conrad Röntgen — Teylers Museum

175 kaarsjes voor Wilhelm Conrad Röntgen

Blog door hoofdconservator wetenschap Trienke van der Spek

Het is vandaag (27 maart 2020) precies 175 jaar geleden dat Wilhelm Conrad Röntgen werd geboren. Een Duitse natuurkundige en Nobelprijswinnaar die een Nederlands ‘van harte gefeliciteerd’ moeiteloos zou hebben verstaan, dankzij zijn Amsterdamse moeder en jeugdjaren die hij in Apeldoorn en Utrecht doorbracht.

De impact van zijn werk is moeilijk te onderschatten. De ontdekking van de naar hem genoemde röntgenstraling leverde hem in 1901 de eerste Nobelprijs voor natuurkunde op. En de fotobeelden met behulp van deze straling veroorzaakte een omwenteling in de geneeskunde: voor het eerst in de geschiedenis was het mogelijk om in een lichaam te kijken zonder te hoeven snijden. Röntgens vrouw Bertha was in december 1895 de eerste die dit genoegen mocht smaken, hoewel het woord afgrijzen dat moment waarschijnlijk beter treft. ‘Ik heb mijn eigen dood gezien!’ schijnt ze te hebben uitgeroepen bij deze foto waarop ze alleen haar handbotjes en ringen zag.

Zou zijzelf of haar echtgenoot op dat moment hebben kunnen bevroeden dat röntgen-handfoto’s enkele maanden later een wereldwijde rage zouden zijn? Feit is, dat Röntgen kort na dit fotomoment zijn ontdekking publiceerde en wereldnieuws werd. De handfoto van zijn vrouw vond als beeldicoon meteen navolging: uit de vroege maanden van 1896 zijn legio handfoto’s bewaard gebleven van bekende en minder bekende personen die, gefascineerd door Röntgens mysterieuze stralen, hun binnenste lieten vastleggen.

Van de originele röntgenafdruk van de hand van Bertha uit 1895 bestaat nog slechts een enkel exemplaar. Onder andere in de collectie van Teylers Museum, waar een set wordt bewaard die Röntgen persoonlijk in de kerstdagen van 1895 afdrukte en toestuurde aan Hendrik Antoon Lorentz, later directeur van Teylers Natuurkundig Laboratorium, bij zijn eerste publicatie over röntgenstraling.

In november van dit jaar zal het 125-jarig jubileum van Röntgens ontdekking en de geboorte van de röntgenfotografie gevierd worden. Maar vandaag is het de beurt aan Röntgen zelf om 175 kaarsjes uit te blazen. Fijne verjaardag!

Röntgenfoto door W.C. Röntgen, hand van Röntgens vrouw Bertha, gemaakt op 22 december 1895

Trienke van der Spek is sinds 2014 hoofdconservator van de wetenschappelijke collecties van Teylers Museum. Dit blog werd geschreven op 27 maart 2020.