1970: Jan Schoonhoven — Teylers Museum

1970: Jan Schoonhoven

Blog door collectiebeheerder Kunstverzamelingen Celeste Langedijk

Een volgende prent die ik graag met het publiek wil delen is een blinddruk van Jan Schoonhoven. Deze prent maakt onderdeel uit van de collectie Reinhold-de Wilde die in langdurig bruikleen is ondergebracht bij Teylers Museum.

Jan Schoonhoven (1914-1994) studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten te Den Haag begin jaren ’30. Hij is vooral bekend vanwege zijn witte reliëfs van repeterende geometrische vormen.

In de jaren ’60 richtte hij met enkele andere kunstenaars de Nederlandse Nul-beweging op. Deze groep streefde naar: “een objectieve kunst, die van elke emotionele waarde werd ontdaan en waarin de aanwezigheid van de kunstenaar als persoon was uitgewist”. Dit uitte zich in een zakelijke kunstvorm waarbij de hand van de kunstenaar zo min mogelijk zichtbaar moest zijn.

In het geval van de prent van Schoonhoven is dit gelukt maar toch ook weer niet. Het resultaat ziet er onpersoonlijk uit maar een wit reliëfwerk is, juist hierdoor, altijd meteen herkenbaar als ‘een Schoonhoven’.

Zonder titel, 1970, Jan Schoonhoven (1914-1994), blinddruk (RdW G 027), oplagenummer 49/50

In het vorige blogje schreef ik al over de reliëfdruk van Nono Reinhold die door het gebruik van een drukplaat met reliëf, verdieping geeft aan de afbeelding. De prent van Schoonhoven gaat nog een stapje verder. Hier wordt geen gebruik meer gemaakt van drukinkt. De cliché (drukvorm) vormt het beeld in het papier en lichtval en schaduw zorgen voor het beeld dat ontstaat.

Zoals je op de foto ziet is het beeld statisch en moeilijk vast te leggen op foto. Maar als het werk in een ruimte met natuurlijk licht hangt zal het er door spel van licht en schaduw steeds anders uitzien naarmate de dag vordert.

Een blinddruk komt tot stand door de (metalen) drukplaat te voorzien van een reliëf of structuur. Deze wordt afgedekt met vochtig papier en een dikke viltlaag. Dit wordt onder hoge druk door een pers heen gehaald waardoor het papier zich vormt naar de drukvorm. Na droging zal het reliëf zichtbaar blijven, zowel aan de voor- als achterzijde van het papier.

Het bewaren van een blinddruk is voor het museum een extra uitdaging. Wanneer prenten in een doos worden opgeborgen worden ze opgestapeld en dit geeft druk op de prenten. Hierdoor zou het reliëf platgedrukt worden en dan zijn we het beeld kwijt.

Daarom kunnen we een reliëfdruk (met of zonder inkt) niet in een gewone doos met prenten bewaren. De mensen van ons papierrestauratieatelier hebben hiervoor het super-passe-partout uitgevonden. Een prachtige constructie van honingraatkarton waarbij het werk helemaal vrij van druk bewaard kan worden.

Voorbeeld van een super passe-partout (ander object).

Celeste Langedijk is sinds 2004 collectiebeheerder Kunstverzamelingen bij Teylers Museum. Dit blog werd geschreven op 26 juni 2020.

Lees ook de andere blogs van Celeste: