Astronomische afstanden — Teylers Museum

Astronomische afstanden

Blog door educator Fieke Kroon

Op de nok van de middenvitrine in de Ovale Zaal bevindt zich ons zonnestelsel. Echt waar! Aan het begin van de vitrine staat een soort hoekige zon, en dan volgen alle planeten. Weet jij eigenlijk wat de volgorde van alle planeten is? We hanteren in het museum een handig ezelsbruggetje om dat te onthouden: 

Mijn Vader At Meestal Jonge Spruitjes Uit Nieuwegein.

Ofwel:

Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus.

De planeten werden ergens na 1846 en voor 1930 op de middenvitrine geplaatst. In 1846 werd Neptunus ontdekt (de andere planeten waren toen al bekend), en in 1930 Pluto - die niet voorkomt in het rijtje. Dat is trouwens nu weer de juiste stand van zaken, want Pluto is in 2006 'gedegradeerd' tot dwergplaneet.

De planeten staan niet op de juiste afstanden van elkaar. Ten tijde van de tentoonstelling Buitenaards hebben we leerlingen van het Stedelijk Gymnasium laten uitzoeken waar alle planeten eígenlijk zouden moeten staan als je wél de juiste afstanden (op schaal) hanteert.

We begonnen met de zon ter grootte van een grapefruit. We plaatsten haar op de middenvitrine. (In feite gebruikten we hiervoor de metalen Jupiter uit het model-zonnestelsel).

In dat geval krijgt Mercurius de grootte van een speldenknop. We plaatsten hem in kast VII van de Ovale Zaal.

Venus was ook zo groot als een speldenknop en stond in de Eerste Schilderijenzaal.
Aarde - speldenknop - stond in de Instrumentenzaal.
Mars - speldenknop - in de Tentoonstellingszaal.
Jupiter - stuiterbal - in de etalage van de winkel aan het Spaarne.
Saturnus - stuiterbal - in de etalage van antiquariaat De Vries in de Damstraat.
Uranus - speldenknop - in de winkel van de VVV onder het stadhuis.
En tenslotte Neptunus - speldenknop - in de etalage van de Hema in de Smedestraat.

En weet je waar de dichtstbijzijnde ster zich bevindt, als de zon op onze middenvitrine staat? Hij is ook zo groot als een grapefruit, en je vindt hem dan op het Rode Plein in Moskou!

In dit licht bezien valt de huidige te hanteren afstand tussen mensen van 1,5 meter misschien een heel klein beetje mee...

Fieke Kroon werkt sinds 2005 in Teylers Museum als educator. Dit blog werd geschreven op 24 maart 2020.