Geld trouwt met geld; daar komen penningen van

In een eerdere blog noemde ik bijna terloops een penning uit de collectie van bierbrouwer Gerard Adriaan Heineken (1841-1893), die zich sinds 1882 in Teylers Museum bevindt. Die zilveren penning gaat over het gouden huwelijk van garenhandelaar Anthony Jacob Bierens en Suzanna Hasina Willink.

Johannes Lageman, Gouden huwelijk van Anthony Bierens en Suzanna Willink. 1796, zilver, 50 mm (TMNK 02432)

De voorzijde toont een offerende vrouw bij een altaar, met links daarvan een gevleugelde man met een zeis, wijzend naar een slang die in zijn eigen staart bijt (ouroboros). De man wordt ook wel ‘Vadertje Tijd’ genoemd. Dat klinkt onschuldig, maar hij verwijst naar de genadeloos voortsnellende tijd. De Oude Grieken kenden hem als Kronos, de Romeinen als Saturnus. De keerzijde toont in twaalf regels de reden waarvoor de penning is gemaakt. 

De zoekopdracht ‘Bierens’ geeft in Teylers collectie meerdere treffers. De andere penningen zijn:

1. Martinus Holtzhey, Gouden huwelijk van Anthony Bierens en Kunira van Hoogmade. 1730, zilver, 45 mm (TMNK 14254)
2. Joan Holtzhey, Honderdste verjaardag van Cornelia Bierens. 1790, zilver, 45 mm (TMNK 02393)
3. Joan Holtzhey, Overlijden van Cornelia Bierens op haar hofstede ‘Middenbroek’ bij Loenen. 1792, zilver, 45 mm (TMNK 02408)
4 en 5. Joseph-Pierre Braemt, Gouden huwelijk van Wilhem Willink en Hester Bierens. 1825, verguld brons en brons, 42 mm (TMNK 02704 en TMNK 14585)
6. Han Wetselaar, Diamanten huwelijk van Abraham Bierens de Haan en Anna Agneta Temmink. 1956, brons, 50 mm (TMNK 04027)

Personen vermeld op penningen in Teylers Museum, in de stamboom van De Neufville en Bierens (met Geleyn en Verhamme)

Nader onderzoek leert dat al deze penningen via familieverband aan elkaar zijn te koppelen. De bijgaande stamboom is niet uitputtend en geeft alleen de relevante personen weer. Ze is letterlijk samengesteld tijdens een avondje puzzelen; er is dus geen diepgravend genealogisch onderzoek voor gedaan. Het beeld is echter duidelijk: de stamboom draait vooral rond de families De Neufville en Bierens, waarbij tevens Van Geleyn en Verhamme aan bod komen.

Bovenaan staat de kunstschilder Balthasar de Neufville. Hij woonde aanvankelijk in Antwerpen maar verhuisde na de Val van Antwerpen in 1585 naar Haarlem. In een zijtak van de stamboom wordt Abraham Verhamme vermeld: hij is verwant aan Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), de grondlegger van Teylers Museum. Abrahams grootmoeder was namelijk Grietje Teyler, zus van Pieter Teylers overgrootvader Isaac. Net als Pieter Teyler waren Balthasar de Neufville (1616-1678) en diens zoon Mattheus de Neufville (±1644-1711) betrokken bij de zijdehandel.

In een eerdere blog, met als titel Van je familie moet je ’t maar hebben, kwam de jong overleden Gerritje van Geleyn aan bod. Zij blijkt in 1649 te zijn gedoopt als Geertruijd en ook haar moeder was een De Neufville zoals de stamboom toont.

De overige penningen zijn te linken aan de familie Bierens. Een bijzonder stuk herinnert aan de honderdste verjaardag van Cornelia Bierens. Ook haar ouders en neef lieten een penning maken. Uit later tijd tenslotte, kunnen ook Hester Bierens en Abraham Bierens de Haan worden genoemd als personen uit deze stamboom die met een penning zijn vereeuwigd.

Deze familieverbanden zijn uiteraard geen toeval. In de zeventiende en achttiende eeuw werden penningen veelvuldig door de gegoede burgerij besteld en omdat geld nu eenmaal geneigd is om met geld te trouwen, zijn er nog veel meer van zulke verbanden tussen penningen te leggen. Hebt u, beste lezer, ooit weleens gekeken of er een penning van uw voorouders in Teylers collectie verborgen zit? U zult echt de eerste niet zijn; in het museum heb ik de afgelopen jaren om deze reden al diverse bezoekers mogen ontvangen.

Joan Holtzhey, Honderdste verjaardag van Cornelia Bierens. 1790, zilver, 45 mm (TMNK 02393)

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 20 mei 2020.