Hagar in miniatuur

Graag neem ik u mee in een prachtig klein tafereel waarvan ik u de details niet wil onthouden:

Hans Bol (1534-1593), De engel verschijnt aan Hagar, 1586
Gouache op velum, opgespannen op paneel, 135 x 205 mm.

Dit kleine paneel is een aanwinst uit 2018 dat we hebben kunnen aankopen dankzij de steun van Matthijs de Clercq. Het is een bijzonder fijne en gedetailleerde voorstelling die het verdient om van dichtbij bekeken te worden. Vanwege het kleine formaat zijn de details beter te zien met een vergrootglas of via ingezoomde plaatjes op het blog van Teylers Museum. Het is een afbeelding van het Oudtestamentische verhaal van Hagar die de woestijn wordt ingestuurd. Op dit schilderij is echter geen woestijn afgebeeld maar een laat 16^de-eeuws, Zuid-Nederlands landschap met de daarbij behorende mensen, bomen, dieren en gebouwen.

Het is het verhaal van Hagar, de slavin van Abraham en Sara. Zij is tevens de moeder van de eerste zoon van Abraham, Ismaël. Omdat Sara eindelijk zelf een kind heeft gekregen (Izaak) vraagt zij haar man om Hagar te verstoten. Abraham doet dit nadat God hem verzekerd heeft dat Hij voor Hagar en Ismaël zal zorgen.

Detail 1

Rechts is te zien hoe Abraham Hagar en haar zoontje Ismaël wegzendt van zijn huis met een kruik water. Hij doet dit op aandringen van zijn jaloerse vrouw Sara die in de deuropening staat toe te kijken.

Detail 2

In het midden van het paneel, op de voorgrond zien we de wanhopige Hagar die Ismaël onder een boom in de schaduw heeft gelegd en zelf tegen een hekje zit geleund, de lege waterkruik naast haar op de grond. Zoals was beloofd aan Abraham helpt God haar door een engel te sturen die Hagar naar een bron wijst. 

Detail 3

De bron in kwestie waar de engel naar verwijst is in deze schildering verbeeld door een herberg.

Naast het afgebeelde verhaal zijn ook andere details de moeite van het bekijken waard. Eén die mij direct opviel waren de ganzen. Als je het werk van dichtbij bekijkt is een gans een paar kleine verfstreepjes van een paar millimeter groot. Toch ziet het er vanaf een klein afstandje uit als een gans.

De verhouding van het formaat ten opzichte van de omgeving, de kleurstelling in het verenpak en de belangrijkste kenmerken in de houding van de beestjes maken dat wij hier een groep ganzen in kunnen zien. Dat maakt Hans Bol in mijn ogen een meester.

Detail 4

Celeste Langedijk is sinds 2004 collectiebeheerder Kunstverzamelingen bij Teylers Museum. Dit blog werd geschreven op 2 maart 2021.