In Rome met Piranesi — Teylers Museum

In Rome met Piranesi

Blog door conservator Marleen Ram

Als de achttiende-eeuwse prentmaker Giovanni Battista Piranesi (1720-1778) vandaag had geleefd, dan had hij zijn etsnaald aan de wilgen kunnen hangen. Hij verdiende zijn brood met de verkoop van prenten van Romeinse stadsgezichten aan toeristen in Rome. Zijn werkplaats en winkel bevonden zich vlakbij de Spaanse Trappen, het toeristische epicentrum van de stad. Door de wereldwijde uitbraak van het coronavirus begin dit jaar bleven de toeristen weg uit Rome, en zou Piranesi zonder werk hebben gezeten.

“Gelukkig” leefde de Italiaanse kunstenaar in de achttiende eeuw. Dit jaar, op 4 oktober 2020, is het precies 300 jaar geleden dat hij werd geboren in het plaatsje Mogliano, vlakbij Venetië. Hij werd opgeleid tot architect, maar was ook een zeer verdienstelijk prentmaker. Als jongeman vertrok hij naar Rome, waar hij – met uitzondering van enkele bezoeken aan Napels en Venetië – tot aan zijn dood in 1778 bleef wonen. Hij werkte er in het atelier van de graveur Giuseppe Vasi (1710-1782), de belangrijkste vervaardiger van stadsgezichten in die tijd. Zijn prenten, die als souvenirs aan toeristen werden verkocht, werden ook wel aangeduid met het Italiaanse woord vedute.

Rome heeft altijd een ongekende aantrekkingskracht gehad op reizigers. Sinds de zestiende eeuw trokken pelgrims, kunstenaars en liefhebbers naar de stad om de talloze kerken, monumentale gebouwen en kunstschatten te bewonderen. Toen het in de achttiende eeuw in de mode raakte om als welgestelde burger een Grand Tour te maken, nam het aantal bezoekers nog verder toe. Deze toeristen hadden behoefte aan geïllustreerde reisgidsen en souvenirs, als herinnering aan een mooie tijd of om indruk te maken op het thuisfront.

Na zijn tijd in het atelier van Vasi begon Piranesi voor zichzelf. Zijn bekendste werk is Vedute di Rome, een prentserie bestaande uit 135 platen waaraan Piranesi van 1748 tot aan zijn dood in 1778 werkte. Deze prenten waren niet zomaar souvenirs, zoals de posters, T-shirts en koffiemokken bedrukt met Rafaëls engeltjes die je tegenwoordig op elke straathoek in Rome kunt kopen. Piranesi etste zijn stadsgezichten op grote, kostbare platen (gemiddeld 50 x 60 cm). Hierdoor had hij ruimte om monumentale gebouwen, zoals het Colosseum en de Sint Pietersbasiliek in Vaticaanstad, gedetailleerd weer te geven.

Teylers Museum heeft Piranesi’s Vedute di Roma bijna compleet. De spectaculaire prenten zijn gedigitaliseerd en toegankelijk via de museumwebsite. Een fysieke reis naar de Eeuwige Stad zit er nu wellicht niet in, maar reizen vanuit je leunstoel kan altijd.

Giovanni Battista Piranesi, Vedute dell’ Anfiteatro Flavio detto il Colosseo, ets op papier, Teylers Museum, schenking Stichting Jhr. H. Teding van Berkhout in 2001 (inv.nr. TvB G 6607)

Marleen Ram werkt sinds 2019 in Teylers Museum als conservator van de kunstcollecties. Dit blog werd geschreven op 2 oktober 2020.