Muzikaal inkijkje in de negentiende eeuw — Teylers Museum

Muzikaal inkijkje in de negentiende eeuw

Blog door conservator Jan Pelsdonk

Ditmaal een stukje met – zo u wilt – muzikale omlijsting:

Op 8 oktober 1800 werd in Haarlem de zilversmidswerkplaats W. Voet & Zonen opgericht. Ruim 100 jaar lang zou het familiebedrijf actief blijven. In Teylers Museum bevinden zich diverse voorwerpen van de hand van een van de telgen: Elias Voet junior (1868-1940). Hij was een kundig zilversmid, houtsnijder en graveur en maakte diverse penningstempels van hoge kwaliteit. Daarnaast was hij geïnteresseerd in de historie van zijn vakgebied, wat de onvolprezen publicatie Nederlandsche Goud- en Zilvermerken (uit 1914, met verschillende herdrukken en uitbreidingen) heeft opgeleverd, die nog steeds als standaardwerk wordt gebruikt.

Elias Voet junior, honderd jaar firma W. Voet en Zonen, Anegang 15, Haarlem. 1900, brons, 50 mm (TMNK 14978)

Elias Voet junior, inslaan van de bliksem in het huis van de overburen van de familie Elias Voet junior te Bloemendaal op 24 augustus 1924. Lood, 53 mm (TMNK 14897)

Voets penningwerk varieert van goed uitgewerkte opdrachten en mooie familiepenningen tot diverse eenvoudiger vormgegeven stukken zoals protestpenningen en de bij deze blog afgebeelde loden herinnering aan een blikseminslag. Naast deze penningen zijn er diverse graveerwerkjes in de museumcollectie aanwezig, waarvan wordt aangenomen dat hij ze in zijn leertijd heeft gemaakt. Het verderop in deze blog afgebeelde koperen plaatje toont op de voorzijde een wapenschild met tekst en op de keerzijde het gehelmde hoofd van een man en de ondefinieerbare aanzet tot wat lettervormen. De tekst op de voorzijde luidt in (licht rammelend) Frans: ‘à monsieur / Le Comte Olympe Aguado / MAZURKA - des - TRAYNEUX / COMPOSÉ / exprès / pour / LES / bals de / la Cour / Aarrangeé pour / le / PIANO / par / JOSEPH ASCHER’.

De tekst is in positief gesneden en was dus niet bedoeld om er afdrukken mee te maken. Het blijkt te gaan om een muziekstuk voor piano – Mazurka des Traineaux – dat in 1854 is geschreven door de Nederlandse componist Joseph Ascher (1829-1869). Ascher droeg het muziekstuk op aan zijn vriend graaf Olympe Aguado de las Marismas (1827-1894), een bankier en pionier in de fotografie. Aguado was een van de oprichters van de Société française de photographie. Ascher en Aguado bevonden zich geregeld aan het hof van de Franse keizer Napoleon III, mogelijk dat de heren elkaar daar hebben leren kennen. Maar dat geldt niet voor Voet. Zijn gegraveerde plaatje is waarschijnlijk eerder te koppelen aan een partituur die thuis toevallig op de piano stond. En die u – als u de link bovenaan deze blog hebt aangeklikt – met een beetje geluk kunt horen terwijl u dit stukje leest. Mogelijk hoort u dus waar Voet naar luisterde terwijl hij aan het werk was: een onverwacht muzikaal inkijkje in de negentiende eeuw.

Elias Voet junior (toegeschreven aan), koperen plaatje over de Mazurka des Trayneaux van Joseph Ascher, opgedragen aan de graaf van Aguado. Circa 1890, koper, 67 x 87 mm (TMNK 14842)

K., ex libris van Elias Voet junior. Circa 1920-1940, houtgravure op papier (KG 1989 004b)

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 29 september 2020.