Teyler en Cromwell — Teylers Museum

Teyler en Cromwell

Blog door conservator Jan Pelsdonk

Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) had een brede verzameling munten en penningen. Bij de penningen – zijn grootste interessegebied – verzamelde hij met name de vaderlandse historie. De munten bleven daarbij vér achter. Hij had wat Romeinen (van matige kwaliteit) en wat munten uit de Republiek der Verenigde Nederlanden, naast en ratjetoe aan buitenlandse munten. Middeleeuwse munten ontbraken in het geheel. Verder verzamelde Teyler met name zilverstukken. Gouden munten had hij voor zover bekend niet en het aantal gouden penningen in Teylers privécollectie is letterlijk op één hand te tellen. Het gaat slechts om een penning over oorlogsvoorbereidingen in de Nederlanden uit 1591, naast een penning over het overlijden van Cromwell in 1658.

Met name die tweede penning trekt de aandacht. Het stuk is van hoge kwaliteit, met op de voorzijde de gelauwerde buste van Cromwell naar links en op de keerzijde een herder die zijn schapen hoedt. Het stuk is van bijna puur goud, meet 29 mm en weegt 14 gram.

De penning herinnert aan het overlijden van Olivier Cromwell (1599-1658). Na het afschaffen van de monarchie en de onthoofding van de Engelse koning Karel I in 1649, had Cromwell Engeland tot aan zijn dood in 1658 als dictator bestuurd. In Teylers privéverzameling vormen de acht munten en vijf penningen van Cromwell een opvallende, homogene, groep. Het kan uiteraard zijn Teyler deze stukken van een of meer personen heeft overgenomen, maar het zou evengoed kunnen dat ze door Teyler bewust zijn geselecteerd of een familie-historische achtergrond hebben. Was Teyler een voorstander van de republiek als staatsvorm of had zijn familie – die waarschijnlijk uit Engeland afkomstig is – tijdens het Protectoraat van Cromwell fortuin gemaakt? Mogelijk geven de archieven in Nederland en het Verenigd Koninkrijk hierover in de toekomst nog eens wat prijs.

Overlijden van Oliver Cromwell, 1658

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet.
Geschreven op: 1 april 2020