Teyler en Spinola — Teylers Museum

Teyler en Spinola

Blog door conservator Jan Pelsdonk

In het collectiebestand van Teylers Museum kwam ik een rekenpenning uit Namen tegen met het wapenschild van Spinola. In de tijd van de Tachtigjarige Oorlog had de naam ‘Spinola’ bij de opstandelingen een beruchte weerklank. Ambrogio Spinola (1569-1630) was namelijk een Spaanse legeraanvoerder die in het begin van de zeventiende eeuw in de Nederlanden huishield. Zijn naam is onder andere verbonden aan de veroveringen van Oostende (1604), Groenlo (1606) en Breda (1625). Ook wordt hij samen met Velasco genoemd in het eigentijdse lied Merck toch hoe Sterck over de mislukte belegering van Bergen op Zoom in 1622. De rekenpenning is echter gemaakt in 1699, toen Spinola al ruim een halve eeuw niet meer onder de levenden verkeerde. Het is dus hoog tijd om de beschrijving van de penningen die naar Spinola verwijzen eens onder de loep te nemen.

 

Anoniem, ontzet van Bergen op Zoom door Prins Maurits, na de mislukte belegering door Spinola en Velasco. 1622, zilver, 47 mm (TMNK 00409)

In het collectiebestand verwijzen diverse munten en penningen naar Ambrogio Spinola. In de meeste gevallen gaat het om Spinola’s beleg van Breda, naast wat rekenpenningen over zijn aankomst in de Nederlanden (in 1603), de mislukte belegering van Bergen op Zoom en het beleg van Oostende.

 

Anoniem, rekenpenning van Zeeland over het verslaan van een Spaanse vloot in de Zeeslag bij Sluis. 1603, zilver, 31 mm (TMNK 04633)

De volgende Spinola die op penningen wordt genoemd is Ambrogio’s broer, Frederico Spinola. Hij wordt vermeld op twee rekenpenningen uit 1603 naar aanleiding van het verslaan van zijn vloot door een Zeeuwse vloot onder leiding van Joost de Moor. Deze gebeurtenis is bekend als de Zeeslag bij Sluis. Bij deze actie zou Frederico ook zelf het leven laten.

 

Anoniem, rekenpenning van Namen met het wapenschild van Philippe Spinola. 1699, koper, 29 mm (TMNK 05038) 

De laatste twee penningen, wederom rekenpenningen, dateren uit 1696 en 1699 en zijn van Namen. Blijkens de omschriften staan zij op naam van Philippe Charles Frédéric Spinola (circa 1650-1709), graaf van Bruay. Hij was gouverneur van Namen, waarschijnlijk vanaf de dood van zijn vader Philippe Charles Hypolite Spinola (1612-1670) – die eveneens gouverneur van Namen was – tot in 1702. Hoe deze twee heren verwant zijn aan de eerste twee Spinola’s weet ik niet, maar gezien de wapenschilden zal het beslist familie zijn.

Alle bij deze blog afgebeelde penningen komen overigens uit het privébezit van Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) en zijn dus al zo’n kwart millennium niet meer uit het pand geweest. Er wordt gewerkt aan een grote update van de database met de numismatische collectie op de website. Het zal niet lang meer duren of de nodige wijzigingen en aanvullingen – mede naar aanleiding van deze serie blogs – zullen online zichtbaar worden.

Jan Muller (naar Michiel van Mierevelt), portret van Ambrogio Spinola (1569-1630). 1615, kopergravure, beeld: 374 x 288 mm (KG 02557)

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 8 juni 2020.