Teylers Penning — Teylers Museum

Teylers Penning

Blog door conservator Jan Pelsdonk

Sinds 11 april 2022 is Teylers Museum een traditie rijker. Naast onder andere de Kippenlunch, de Kunstbeschouwing, en de prijspenningen van Teylers Eerste - en Tweede Genootschap, is er nu ook Teylers Penning. Het eerste exemplaar van deze nieuwe serie is uitgereikt aan voormalig museumdirecteur Marjan Scharloo, die twintig jaar lang leiding gaf aan het museum. Zij heeft in die periode met heel veel energie voor het museum gezorgd. Dit blijkt onder andere uit de (tot de aanvang van de coronacrisis) fors gestegen bezoekersaantallen en de diverse grote restauratieprojecten. Zo zijn de Eerste- en Tweede Schilderijenzaal in oude luister hersteld en zijn het Lorentz Lab en Pieter Teylers Huis toegankelijk geworden voor bezoekers.

Overhandiging van het eerste exemplaar van Teylers Penning door Stan Kaatee aan Marjan Scharloo op 11 april 2022. (Foto: Bastiaan van Musscher)

Anders dan bij munten hebben penningen geen door de overheid vastgestelde betaalwaarde. Zij vormen een vrije kunstuiting en worden vaak gebruikt om personen of belangrijke gebeurtenissen te vereeuwigen. Daarnaast worden gebeurtenissen op familieniveau, zoals huwelijksjubilea en geboortes, eveneens geregeld op penningen vastgelegd. Veel penningen zijn miniatuur beeldhouwwerkjes. Ook Teylers Penning is zo’n handzaam monument. De penning wordt uitgereikt door Teylers Museum en is bedoeld voor personen die op een bijzondere manier buitengewoon verdienstelijk zijn (geweest) voor het museum.

De ontwerper is Pier van Leest uit Lage Zwaluwe, die de penning vervolgens in samenwerking met RP2 en Studio Dubbelop heeft gemaakt. De bijbehorende verpakking is verzorgd door Studio Kadra.

De ronde, zilveren penning is licht gebogen over de verticale as. De bolle zijde heeft een holle spiegel, in twee regels staat er in braille: IN HET LICHT DER EEUWIGHEID; een uitspraak van de filosoof (en lenzenslijper) Spinoza, een van de grondleggers van de Verlichting. (Hierover is recent een blog geschreven.) De holle zijde heeft een bolle spiegel, die de negatief gesneden tekst TEYLERS PENNING positief reflecteert. Op de rand staat de naam van de ontvanger gegraveerd.

De klassieke ronde vorm verwijst naar de oorsprong van de penningkunst. De spiegelende bolvorm verwijst naar de ontstaansgeschiedenis van Teylers Museum als kennisinstituut en is geïnspireerd op onderdelen van de elektriseermachine van Martinus van Marum. De vonken die daaruit ontstaan verbeelden de kennis én de vijf deelcollecties van Teylers Museum die met elkaar in interactie zijn. De vonken verbinden beide zijden van de penning met elkaar. Recto en verso zijn gelijkwaardig qua boodschap en kracht; passend bij de huidige tijd. Een tijd waarin we zoeken naar een nieuw evenwicht en in beweging willen blijven. Dit wordt ondersteund door de buiging van de penning. Bij het onderbreken van een conventioneel denkpatroon ontdekt de kijker in de holle spiegel een bol. Hiermee is gespeeld met de verwondering die kunst en natuur oproept en laat ons ontdekken wat er (nog) niet is (gezien).

Het ontwerp gaat over ‘zien’, zien als waarnemen, visie, onderzoeken, identificeren, verwonderen, begrijpen. Het waarnemen wordt gevoed door de verschillende beeldende elementen. De opbouw van deze elementen zorgen voor sensitiviteit (handzaam en uitnodigend om met de vingers over te ‘wandelen’ en zo te ontdekken), auditief (in de penning zit beweging en is daarmee hoorbaar op een oppervlak), en de werking van licht. De overdrachtsvormen, tekst in letters en braille, geven structuur en ritme en sprankelen bij deze penning. De holle en bolle spiegel zorgen voor bewuster kijken, maar bovenal voor verwondering.

Pier van Leest, Teylers Penning. 2021, zilver, 79 x 77 mm

Sinds 11 april ligt een exemplaar van deze nieuwe penning tijdelijk opgesteld in de Penningvitrines in het museum.

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 12 april 2022.