Vleermuizen in potjes; allerlei zoogdieren verbeeld — Teylers Museum

Vleermuizen in potjes; allerlei zoogdieren verbeeld

Blog door junior conservator wetenschap Moed de Vries

Gotisch schrift is vrij moeilijk leesbaar, maar met een beperkte beheersing van het Duits wordt dit boek al helemaal lastig lezen. Toch is er ook zonder het doorgronden van de tekst veel plezier te beleven aan de boeken van Johann Christian von Schreber (1739-1810). De afbeeldingen in zijn werk hebben namelijk op zichzelf al veel te bieden. Von Schreber was een volger van Linnaeus, bij wie hij ook aan de universiteit van Uppsala gestudeerd heeft. Hij promoveerde hier in 1760 tot doctor en hield van meet af aan het Linneaanse binominale naamgevingssysteem aan (meer over Linnaeus en zijn naamgevingssysteem)

Na geschreven te hebben over planten en insecten, begon Von Schreber in 1774 met een reeks boeken over de zoogdieren der aarde, met beschrijvingen en afbeeldingen. Sommige afbeeldingen lijken (voor ons moderne oog) wat antropomorf, zoals een primaat die staand met een stok is afgebeeld. Desondanks is het een serieus werk, veel van de zoogdieren die hij beschrijft krijgen in deze boeken voor het eerst hun wetenschappelijke, binominale naam. Naast het praktiseren van Linnaeus’ theorie, is Von Schreber ook degene die de meeste van Linnaeus publicaties in het Duits heeft vertaald.

Onder de vele, grote en kleine soorten zoogdieren, beschreven in Die Säugethiere in Abbildungen nach der Natur mit Beschreibungen valt ook de vleermuis-familie. Hoewel vleermuizen momenteel in een wat kwaad daglicht staan (terwijl zij zelf amper in het daglicht verblijven), zijn de afbeeldingen in het werk van Von Schreber een gelegenheid om herinnerd te worden aan de diversiteit en charme van deze beestjes. In deel één, acht en twaalf zijn enkele afbeeldingen van Fledermausen te vinden, waarvan deel één toch wel de opvallendste heeft. In dit deel is bijvoorbeeld een afbeelding van een vleermuis die in een glazen potje hangt te zien. Dit is een typisch voorbeeld van het laat 18e-eeuwse afbeelden: zoals het stuk in de collectie is wordt het precies verbeeld. Von Schreber was directeur van het natuurhistorisch museum van Erlangen, en had zo dus ruimschoots toegang tot dit soort specimen. Deze vleermuis is een ‘grote onechte vampier’, voor het eerst beschreven door Linnaeus. Hoewel ooit gedacht dat deze vleermuis zich met bloed voedde, jaagt hij op kleine prooidieren en komt hij uitsluitend in Zuid-Amerika voor.

Ideaal op gure storm- en regendagen is het thuis digitaal doorbladeren van de twaalf delen zoogdierboeken van Von Schreber, die allemaal op de website van Teylers Museum te vinden zijn.

Moed de Vries werkt sinds 2020 als junior conservator wetenschap in Teylers Museum. Deze blog werd geschreven op 27 augustus 2020.