Vriend of vijand? — Teylers Museum

Vriend of vijand?

Blog door conservator Jan Pelsdonk

In de museumcollectie kwam ik een op het eerste gezicht doodgewone penning tegen, die bij nadere beschouwing vraagtekens oproept. De penning toont op de voorzijde een soldaat die een geweer met bajonet vasthoudt en op de keerzijde een moeder met kind bij een open raam en wieg. De tekst verklaart ‘FÜR’S VATERLAND 1914’ en ‘FÜR’S HEIM 1914’. Dit maakt duidelijk dat deze kleine zilveren draagpenning te maken heeft met de Eerste Wereldoorlog en, gezien het jaartal, in de eerste maanden daarvan is geproduceerd. Mogelijk is deze penning te plaatsen in de nazomer (vanwege het geopende raam) en gemaakt vóór de kerst van 1914; de algemene opvatting in die tijd was dat de oorlog met kerst wel afgelopen zou zijn.

A. H(oif)e?, Draagteken ter ondersteuning van het leger tijdens de Eerste Wereldoorlog. 1914, zilver, 18 x 35 mm (TMNK 14451)

Op de rand staat 0,900 ingestempeld; een teken dat de draagpenning inderdaad van zilver is. Tot zover is de penning te duiden, maar de achtergrond blijkt gecompliceerder in elkaar te zitten. Waar is de penning gemaakt? De geringe afmeting van 18 x 35 mm bemoeilijkt het speuren naar namen en initialen. Op de voorzijde staat aan de linkerzijde langs de rand de tekst ‘LES REGUES DEP .’ of ‘LES REQUES DEP .’. De afkorting ‘DEP’ zal daarbij aangeven dat de penning wettelijk beschermd is, maar het is mij nog niet duidelijk naar wie of wat het eerste deel van de naam verwijst. De keerzijde toont heel vaag de signatuur ‘A H(OIF)E’, waarbij de A voor een deel buiten het penningvlak terecht is gekomen. Ook wie deze maker is blijft vooralsnog een raadsel. In het enkele jaren voor fabricage van de penning gedrukte werk door Forrer heb ik de op de voor- en keerzijde vermelde namen niet aangetroffen.1

De naam Hoife doet – als deze tenminste correct is gelezen – enigszins Duits aan. De tekst op de voorzijde lijkt echter op een Franse producent te duiden en dat laatste is best wel opvallend voor een Duitstalige penning over de Eerste Wereldoorlog. Zou de penning gemaakt zijn in de regio Elzas-Lotharingen? Na de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871 was dit gebied, waar in die dagen door de overgrote meerderheid Duits werd gesproken, door het Duitse Rijk ingelijfd. Vooralsnog kom ik niet verder dan een educated guess; hopelijk komt de waarheid nog eens aan het licht, meer informatie is uiteraard welkom!

Noot
1. Forrer, L. (1904) Biographical dictionary of medallists 2 (Londen).

Deze blog werd geschreven op 4 april door conservator Numismatiek Jan Pelsdonk.