Wishful thinking

In deze tijd van wishful thinking dat het Coronavirus na 28 april van de aardbodem verdwenen zal zijn, een verhaal over wishful thinking in de 18e eeuw. 

In de Ovale Zaal is een kast met sterrenkundige modellen, gemaakt door instrumentmaker George Adams.

In 1790 maakte hij een prachtig model van ons zonnestelsel van messing en ivoor. In het midden de zon en daaromheen de tot dan toe bekende planeten en hun manen: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus en Uranus. Die laatste planeet was door William Herschel recentelijk (in 1781) ontdekt met hulp van zijn 7-voetstelescoop - ook in de Ovale Zaal aanwezig. Saturnus, de planeet met de ring, heeft in dit model 8 manen om zich heen draaien.

Op een andere plank in de kast staat een Saturnarium, ook van de hand van George Adams. Een Saturnarium is een model van alleen de planeet Saturnus met zijn tot dan toe bekende manen. Dit model is uit 1791 - een jaar later dan het zonnestelsel. En het heeft 7 manen.

Rara hoe kan dat?? Allebei de modellen zijn van George Adams, maar het latere model heeft minder manen dan het eerdere model! Is er in de tussentijd één uit de bocht gevlogen en verdwenen?

Nee... Dit is een zuiver geval van wishful thinking. 

Tot 1789 waren er 5 manen bekend bij Saturnus (allen ontdekt in de 17e eeuw). In dat jaar ontdekte William Herschel er met zijn 7-voetstelescoop zomaar 2 extra bij. Dat ging zo snel en makkelijk dat George Adams in zijn zonnestelsel van 1790 er voor de zekerheid alvast maar een 8e maan aan toevoegde - vooruitlopend op de volgende ontdekking...

In 1791 hield hij zich bij de bouw van het Saturnarium wél aan het daadwerkelijke aantal manen. Helaas voor hem duurde het nog tot 1848 voor de echte 8e maan - 'Hyperion' - werd ontdekt!

Er zijn nu overigens 82 manen van Saturnus bekend.

Fieke Kroon werkt sinds 2005 in Teylers Museum als educator. Dit blog werd geschreven op 24 maart 2020.