Zeeweg 100 jaar — Teylers Museum

Zeeweg 100 jaar

Blog door conservator Jan Pelsdonk

In deze zomerse dagen zal menigeen er gebruik van maken maar of de geschiedenis ervan bekend is? Op 25 juni is het honderd jaar geleden dat de Zeeweg werd geopend. Deze weg voert vanaf Overveen zo’n vier kilometer door de duinen naar Bloemendaal aan Zee en volgt vanaf daar nog circa twee kilometer de kustlijn tot aan Zandvoort.

Over de totstandkoming van de weg is onder andere geschreven in eigentijdse krantenberichten en in het jaarboek Haerlem 2003.1 De aanleg was een prestigeproject waar indertijd veel om te doen was. Tuinarchitect Leonard Anthony Springer (1855-1940) tekende het ontwerp. Hij wilde dat de weg zich zo veel mogelijk op natuurlijke wijze door het duinlandshap zou slingeren. In oktober 1914 diende Springer zijn eerste ontwerp in.

De Zeeweg (bron: Google Maps, raadpleging 14 juni 2021)

De gemeente Bloemendaal wilde met de weg over het eigen grondgebied toegang krijgen tot de zee en hoopte op economische groei. De aanleg zou worden gefinancierd via verkoop van aan de weg grenzende percelen duingrond. Uiteindelijk mislukte dit grotendeels, waardoor het huidige prachtige duinlandschap aan weerszijden van de weg ontstond. Een andere redenen om de weg aan te leggen was voor de gemeente de verwachte werkeloosheid door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Uiteindelijk zouden werkloze arbeiders uit de regio inderdaad flink wat duinzand verplaatsen, al werd pas na de oorlog – in 1919 – met de aanleg begonnen. Voordien moest er onder andere grond onteigend worden, wat voor vertraging zorgde. Aannemer W. Blankevoort Dzn uit Bloemendaal verrichte het werk voor f 190.000, waarna Stoomwalsenbedrijf H. Boesewinkel uit Zutphen de weg voor f 368.000 met basalt verhardde, waarover een laag asfalt kwam. Het hele Zeewegproject zou mede door de onteigeningen en schadevergoedingen uiteindelijk vele tonnen duurder worden dan oorspronkelijk verwacht.

Anoniem, Opening van de Zeeweg. 1921, brons, 51 mm (TMNK 16259)

De honderdste verjaardag van de weg zou stilzwijgend voorbij zijn gegaan als in Teylers collectie niet toevallig de hier afgebeelde medaille over de opening had gelegen. De maker ervan is onbekend en de herkomst van het stuk – dat in 1992 in het museum verzeild is geraakt – geeft vooralsnog geen aanknopingspunten over de oorspronkelijke ontvanger. Eigentijdse krantenberichten geven meer informatie prijs.

Toespraak van de burgemeester van Bloemendaal tijdens de feestelijke opening op 25 juni 1921; de poorten zijn nog gesloten (onbekende fotograaf, collectie: Noord-Hollands Archief, Beeldcollectie van de gemeente Bloemendaal, inv. NL-HlmNHA_bld_10536)

Genodigden bij de erepoort aan de zijde van Bloemendaal. Centraal vooraan staat burgemeester Bas Backer, midden onder de linker guirlande staat op de achterste rij – met baard en hoed – Leonard Springer (onbekende fotograaf, collectie: Noord-Hollands Archief, Beeldcollectie van de gemeente Bloemendaal, inv. NL-HlmNHA_bld_10538)

Op de dag van de opening werd een groot feest georganiseerd door de vereniging Bloemendaal’s bloei. De festiviteiten en het prachtige weer brachten van heinde en verre duizenden bezoekers op de been. Aan beide ingangen van de weg stond een versierde poort opgesteld en op de dag van de opening werd ’s ochtends een kinderfeest gehouden. Bloemendaals burgemeester Anthonij Bas Backer hield in de zinderende hitte een toespraak waarna ‘de beide groote hekken knarsend’ werden geopend.2 Vervolgens reed het gezelschap over de weg naar Zandvoort voor een officiële ontvangst door het Zandvoorts gemeentebestuur om vervolgens in Bloemendaal te lunchen. Om halfdrie begon bij hotel Duin en Daal een bloemencorso. Daaraan namen ‘wielrijders, ruiters, automobielen en motorrijwielen, groepen, rijtuigen, karren en handel’ deel.3 Voor de winnaars stonden prijzen – waaronder medailles – klaar. Na afloop werden bij Duin en Daal de uitslagen bekend gemaakt. Wie welke prijs ontving is helaas onbekend, waardoor niet goed is uit te maken hoe Teylers medaille in het geheel past. De gravering op de keerzijde vermeldt geen naam van de ontvanger. Er staat enkel ‘OPENING ZEEWEG 25-6-’21’. De namen van de eerste prijswinnaars zijn bekend uit in een krantenbericht:

Wandelgroepen
Groep Land. Zee en Duin

Versierde rijwielen
J. P. Timmerman, Overveen
Tilia Bakker, Overveen
groep Beekman, Bloemendaal

Ruiters, rijtuigen, versierde boerenwagen
kinderen De Clerq enz., Bloemendaal
rijtuig van mevrouw Van Tienhoven-Nienhuys, Aerdenhout

Schoolgroepen
Christelijke M.U.L.O., Bloemendaal
Openbare lagere school, Bloemendaal
Kennemer Lyceum

Vereenigingen
Bloemendaalsche Gymnastiek Vereeniging
Vereeniging van Oud-Leerlingen der Rijks Tuinbouwcursussen
„Een Sprookje” van kinderen Ter Gast enz., Bloemendaal
Tennisclub Aerdenhout

Auto’s en motorrijwielen
J. P. Groeneveld, Bloemendaal

Handel
A. de Graaff, brandstoffenhandel, Bloemendaal
C. van Maren, lndianagent, Overveen.4 

Vooralsnog blijft het onbekend of Teylers penning van een van deze winnaars afkomstig is. Na de prijsuitreikingen waren de festiviteiten afgelopen en keerden de bezoekers huiswaarts. Sommigen zullen hun bezoek nog met een diner hebben verlengd. Zo maakte Grand Hotel Zandvoort reclame voor een feestmenu, ter afsluiting van de dag.5 Of de hoge heren daar met hun partners aanschoven of dat ze thuis achter de aardappeltjes zaten vermelden de kranten niet. De Zeeweg is in ieder geval ook na 100 jaar nog altijd een mooie verbindingsweg tussen de stedelijke bedrijvigheid en de vrije natuur, met aansluitingen op een prachtig wandelgebied en het strand.

Praalwagen met Neptunus, tijdens het bloemencorso (onbekende fotograaf, collectie: Noord-Hollands Archief, Beeldcollectie van de gemeente Haarlem, inv. NL-HlmNHA_54013325)

Noten

1.    De Nederlander, 25 juni 1921, p. 2; Spijkerman, Henri (2004) De Zeeweg, Europa’s oudste autostrada. Een ontwerp van de Haarlemse landschapsarchitect L.A. Springer, in: Haerlem Jaarboek 2003, 89-116.
2.    Het Nieuws van den Dag 26 juni 1921.
3.    Het Nieuws van den Dag 7 juni 1921.
4.    De Courant 28 juni 1921, p. 3.
5.    Algemeen Handelsblad 24 juni 1921.

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet. Dit blog werd geschreven op 14 juni 2021.