Zieke penning in Teyler — Teylers Museum

Zieke penning in Teyler

Blog door conservator Jan Pelsdonk

Volgens de moderne straattaal is ziek iets dat erg of leuk is. Het is een toepasselijke term voor deze penning over Armand du Plessis (1585-1642), beter bekend als kardinaal de Richelieu. Hij was van 1624 tot zijn dood de meest invloedrijke staatsman van Frankrijk. De schrijver Alexandre Dumas geeft de kardinaal een belangrijke rol in het boek De drie musketiers. De penning toont in hoeverre macht en ijdelheid samen kunnen gaan, met op de keerzijde (vrij vertaald) de aanmatigende tekst: zijn intellect laat de sterren draaien. Oftewel: het hele universum draait om Richelieu.

De zilveren penning meet 53 mm en is in 1631 gemaakt door de Franse medailleur Jean Warin. De voorzijde toont het borstbeeld van De Richelieu. Op de keerzijde is de aarde afgebeeld, omringd door een ring met sterren, die door een engel (Richelieu) wordt verdraaid.

Dit stuk komt uit de privécollectie van de stichter van het museum, Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Het zou goed kunnen dat Pieter Teyler deze penning graag aan belangrijke bezoekers liet zien – als zij tenminste minder dan 1,5 meter bij elkaar mochten komen – en er eens goed om te lachen. Of Teyler deze penning gebruikte als voorbeeld hoe het niet moest is onbekend. In ieder geval deed hij het zelf compleet anders. Hij leefde vrij sober en liet zijn geld na aan een stichting ter ondersteuning van armen, religie, kunst en wetenschap, onder andere leidend tot Teylers Museum. In tegenstelling tot De Richelieu is over Teyler daarom weleens opgemerkt: ‘niets bij zijn leven, alles na zijn dood’.

Kardinaal Richelieu
Vervaardiger: Jean Warin (1606-1672)
Onderwerp: Armand Jean du Plessis (1585-1642), hertog van Richelieu
Penning, zilver, 1631

Jan Pelsdonk is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet.
Geschreven op: 20 maart 2020