Zilveren zoekplaatje

Terwijl de wereld in de ban is van het coronavirus, gaat het leven digitaal gewoon verder. Zo ontvang ik als conservator van de numismatische collectie net als anders dagelijks diverse e-mails met vragen over de collectie. Vaak zijn deze vragen eenvoudig te beantwoorden, maar soms moet ook ik even achter mijn oor krabbelen. Zo ontving ik afgelopen weekend een vraag uit Amerika (we mogen weliswaar even niet vliegen, maar gelukkig nog wel e-mailen) over de hierbij afgebeelde penning, die eenvoudig te beantwoorden lijkt, maar schijn bedriegt.

De penning bestaat uit twee gedreven plaatjes zilver, die met een ring aan elkaar zijn gesoldeerd. De kunstenaar is Pieter van Abeele senior (1608-1684) uit Amsterdam. Hij maakte deze penning in de periode 1654-1658 ter herinnering aan prins Frederik Hendrik en zijn overwinningen. Hij is afgebeeld met kanten kraag, leeuwenkop op de schouder en een penning met sint Joris (teken van de Orde van de Kousenband) op zijn borst. De keerzijde toont acht wapenschilden van door hem overwonnen steden. 

Maar welke steden zijn dit? Beginnend bovenaan met de klok mee zie ik Groenlo (Grol), ’s-Hertogenbosch, Wesel (Wezel), Maastricht, Rheinberg (Rijnberk) en Breda. De laatste twee wapenschilden – een met een hand en een met drie hulstbladeren – blijven vooralsnog een raadsel. Antwerpen heeft een ander wapenschild (en is door Frederik Hendrik wel belegerd maar niet veroverd) en ook het wapenschild van Hulst lijkt er niet op. In de achttiende eeuw heeft de penningkundige Gerard van Loon er niet serieus naar gekeken, of hij kwam er ook niet uit [Beschrijving der Nederlandsche historipenningen deel 2 pagina 298]. Hij noemt slechts een paar steden en eindigt met ‘’t Sas van Gent, en andere steden’.

Wie lukt het om deze code na bijna vierhonderd jaar te kraken?

Toevoeging op 21 april 2020:

Inmiddels zijn de eerste reacties binnengekomen op de vraag over de wapenschilden, maar we zijn er nog niet helemaal uit. Dank voor het meedenken!

Familiewapens kunnen waarschijnlijk wel worden uitgesloten. Genoemd werden de families Homan (Drenthe) en Ter Brussen (Groningen), maar het zal op de penning eerder om door Frederik Hendrik veroverde steden gaan zoals ook de andere, wel gedetermineerde wapenschilden tonen. 

Het wapenschild met de hand lijkt op dat van Oldemarkt en er wordt geopperd dat het wapenschild met de hulstbladeren een fantasiewapen voor Hulst zou kunnen zijn. Zijn er meer mogelijkheden en ideeën? Komt een fantasiewapen bij Hulst vaker voor?

Wordt (hopelijk) vervolgd!

Jan Pelsdonk (1971) is sinds 2008 conservator van het numismatisch kabinet.
Geschreven op: 24 maart 2020