In memoriam Joost Zwagerman

In memoriam Joost Zwagerman

Joost Zwagerman vertelt bevlogen over zijn liefde voor de kunst tijdens de opening van zijn tentoonstelling Zwagerman Kiest, 2014

Intens treurig en schokkend nieuws, Joost Zwagerman heeft een einde aan zijn leven gemaakt.  Hij laat een groot gat achter in de Nederlandse literatuur en kunstwereld . Als geen ander kon hij met uiterste begeestering  schrijven en spreken over beeldende kunst. Een geestdrift die gebaseerd was op zijn eigen messcherpe blik. Joost kon kijken als de beste. Dat heb ik zelf mogen ervaren tijdens de voorbereidingen voor zijn tentoonstelling Zwagerman kiest, een jaar geleden in Teylers Museum.

Als ‘nieuwe Haarlemmer’, zoals hij zich noemde, had hij contact gezocht met het museum, overlopend van enthousiaste voorstellen tot samenwerking. Hij sprak met veel intensiteit bij de opening van de tentoonstelling met vroege tekeningen van Andy Warhol, één van de vele kunstenaars die hij bewonderde. En al snel ontstond het idee om Joost te vragen zelf een tentoonstelling samen te stellen. De gang met hem door het depot was een groot avontuur. Telkens wist hij feilloos tekeningen en prenten op te sporen waar ik en de andere conservatoren altijd overheen keken, maar die zich in zijn handen ontpopten tot blinkende parels, extra opgepoetst door de trefzekere combinaties waarin hij ze samenbracht. In razende kijksessies werden de meest uiteenlopende werken opgediept uit alle hoeken en gaten van de collectie, totdat zij – steevast begeleid door de uitroep ‘let nu goed op!’ – precies op hun plek vielen naast voor mij volkomen onverwachte partners.

Een pikzwarte abstracte compositie met slechts een klein streepje wit van Kees Buurman, naast Rembrandts inderdaad bijna even zo donkere ets van de Heilige Hieronymus in zijn studeervertrek; drie elegante tulpen van Herman Hengstenburgh, niet alleen naast blokkerige bloemen van Roy Lichtenstein maar ook bij een geabstraheerde strik door Joosts vriend Pieter Bijwaard. Stuk voor stuk perfect gezien, perfect gekozen. En evenzo opende hij ons de ogen voor wat sindsdien een van de favorieten uit de collectie is, een klein blauw vogeltje van Pieter Bijwaard. Het is onvoorstelbaar dat deze kijk-, denk- en levenskracht niet meer onder ons is. Beste Joost, Teylers Museum zal je missen.

Terry van Druten, conservator tentoonstellingen

Herman Henstenburgh (1667-1726), Drie Tulpen, 1687-1726.

Pieter Bijwaard (1955), Strik, 1996-1997.