De panters van Pieter Teyler
Rond deze tijd van het jaar is het doorgaans wat rustiger en dat biedt een uitgelezen kans om een beetje met inhoudelijke puzzels te spelen. Zoals met bovenstaand linker blad uit het archief van het museum. Het betreft een ingekleurde tekening van het wapenschild van Pieter Teyler en daaronder zijn handtekening, geknipt uit een ander document. Wat dit blad in mijn ogen vooral interessant maakte was het wapenschild. En dan niet het feit dat het wapenschild spiegelverkeerd is afgebeeld, maar de aard van de afgebeelde heraldische dieren. Die zijn namelijk heel ongebruikelijk voor een Nederlandse familie. In Nederland gebruiken we namelijk altijd leeuwen. Maar dit zijn panters! Waar panters op wapenschilden wel voorkomen, is in Engeland. Zou dit wapenschild van Teyler misschien teruggrijpen op de herkomst van zijn voorouders? In de Stam-boom der Teylers; of geslachtregister der nakomelingen van Thomas Teyler en Pryntje vande Kerkhoven .., (1728) wordt namelijk geschreven dat Thomas Teyler op 18-jarige leeftijd om religieuze redenen in 1580 uit Engeland vluchtte en dat hij van adellijke afkomst was.
Nu was er een goede aanleiding voor een bezoek aan het Royal College of Arms in Londen. Deze zeer eerbiedwaardige instelling bewaart alle wapenboeken van Engeland. In dit land bestond de gewoonte om geregeld te inventariseren welke families welke wapenschilden voerden. Het voeren van wapenschilden was destijds namelijk niet gereguleerd, ondanks verwoede pogingen daartoe van de Engelse autoriteiten.
In enkele overzichten uit de 16de en 17de eeuw werden wapenschilden gevonden van families Tyler, die verwant lijken aan die van Pieter Teyler, zoals te zien is op de rechter afbeelding. Daarmee wordt dan ook meteen duidelijk dat de schildhouder in de loop der tijd zijn halve maan is kwijtgeraakt, die hij in Engeland tussen de klauwen vasthield.
Helaas is de puzzel met deze vondst nog lang niet gelegd. Tyler is in Engeland eenzelfde soort naam als Jansen in Nederland. Het is nog helemaal niet duidelijk van welke Tyler familie Teyler precies zou kunnen afstammen. In de wapenboeken komt een aantal families voor die in aanmerking zouden kunnen komen, tot aan de voorouders van een Amerikaanse president uit de 19de eeuw aan toe. Mogelijk stamde Thomas Tyler niet af van een adellijke familie, maar was zijn afkomst in de loop van de tijd geromantiseerd. Bovendien is het verhaal dat zijn voorouder gevlucht zou zijn in 1580 een beetje vreemd. In die tijd werden vooral katholieken vervolgd door koningin Elizabeth. Kortom, één vraag beantwoord en een heleboel nieuwe vragen erbij.
Marjan Scharloo is sinds 2001 directeur van Teylers Museum. Deze blog werd geschreven op 4 januari 2021.