Wybrand Hendriks was hier!

Kunstenaar, conservator, kastelein, restaurator, bestuurder, verzamelaar, kunsthandelaar, netwerker

10 oktober 2023 t/m 07 januari 2024

Geen kunstenaar is zo verbonden met Teylers Museum als Wybrand Hendriks (1744-1831). Aan het einde van de achttiende eeuw woont hij in Pieter Teylers Huis en is hij verantwoordelijk voor de gang van zaken in het pas geopende Teylers Museum. Als directeur van de kunstverzameling verrijkt hij de collectie met fenomenale tekeningen van meesters als Rembrandt en Michelangelo. Maar bovenal is hij een van de belangrijkste kunstenaars van zijn tijd. Ontdek zijn tot de verbeelding sprekende, veelzijdige werk in de overzichtstentoonstelling Wybrand Hendriks was hier!

Bewoner van Pieter Teylers Huis

Teylers Museum opent in 1784 en bestaat dan nog alleen uit de Ovale Zaal, vastgebouwd aan het voormalige huis van de Haarlemse zakenman Pieter Teyler (1702-1778). In zijn testament heeft Teyler bepaald dat zijn geld ten goede moet komen aan onder meer het stimuleren van kunst en wetenschap. Zijn huis moet voor altijd aan het museum verbonden blijven. In 1785 wordt Wybrand Hendriks aangenomen als ‘kastelein’: de beheerder en bewoner van Pieter Teylers Huis. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de kunstverzameling van het museum. Naast zijn taken als kastelein, conservator, restaurator, verzamelaar en kunsthandelaar heeft hij in het huis zijn atelier. Daar maakt hij tekeningen en schilderijen in alle genres.

Wybrand Hendriks (1744-1831), De Ovale Zaal van Teylers Museum, 1802-1820, Olieverf op paneel, 47,7 x 62 cm.

Rijk en arm

Wybrand Hendriks is een van de belangrijkste kunstenaars van zijn tijd. Hij leeft in roerige tijden van economische neergang, politieke omwenteling en culturele hervorming. Dankzij zijn aanstelling bij Teylers Museum is Hendriks niet afhankelijk van inkomsten uit zijn teken- en schilderkunst, waardoor hij vrij kan werken. Dat maakt zijn oeuvre veelzijdiger dan dat van zijn tijdgenoten. Hij schildert en tekent alle mogelijke genres: van karaktervolle - bijna karikaturale - portretten, nauwkeurige stillevens en gedetailleerde genrestukken tot stadsgezichten en landschappen in een frisse, directe en meer losse stijl. Hendriks vindt zijn onderwerpen in zijn naaste omgeving, zoals het Huis en de stad Haarlem. Hij is politiek actief en beeldt niet alleen de rijke, maar ook de arme Haarlemmers af. Met een indrukwekkend realisme maakt hij het dagelijks bestaan van toen navoelbaar. Ook werkt hij naar het voorbeeld van oude meesters. Hun tekeningen verzamelt hij voor het museum.

Wybrand Hendriks (1744-1831), Feest op het marktplein in Haarlem, 1825. Olieverf op paneel, 57,5 x 71,5 cm. Frans Hals Museum, Haarlem (in langdurig bruikleen aan Rijksmuseum Twenthe, Enschede).

Veelzijdigheid

Wybrand Hendriks was hier laat de veelzijdigheid van Hendriks in volle glorie zien. De vele werken van zijn hand in de collectie van Teylers Museum worden voor deze tentoonstelling aangevuld met bruiklenen van het Rijksmuseum, het Amsterdam Museum, Rijksmuseum Twenthe, het Noord-Hollands Archief, het Städel Museum in Frankfurt, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel, het Muséum national d'Histoire naturelle in Parijs en enkele particuliere collecties. In het Prentenkabinet is te zien hoe Hendriks zich liet inspireren door onder meer Frans Hals en Adriaan van Ostade.